KOAH Nedenleri

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), hava yollarını daraltan ve nefes almayı zorlaştıran inflamatuar, ilerleyici bir akciğer hastalığıdır. Sigara dumanı, toz, duman, kimyasallar ve hava kirliliği gibi zararlı maddelere ve tahriş edici maddelere uzun süre maruz kalmak akciğerlere ve solunum yollarına zarar verebilir. Zamanla bu durum kronik bronşite, amfizeme veya her ikisine (KOAH’ın iki ana türü) yol açabilir.

Sağlıklı akciğerlerde hava yolları elastik ve esnektir ve nefes alırken kolayca şişip sönebilir. Nefes aldığınızda hava yolları açılır ve hava keseleri (alveoller) havayla dolar ve minik balonlar gibi genişler. Nefes verdiğinizde hava keseleri gevşer ve havası sönerek havanın akciğerlerden dışarı çıkmasını sağlar.

Bir kişide KOAH olduğunda, hava yolları daralır ve içeri ve dışarı daha az hava akışı olur, bu da nefes almayı zorlaştırır. Bu bir dizi nedenden dolayı ortaya çıkabilir:

1. Akciğerler, solunum yolları ve hava keseleri hasar görür ve esnekliği azalır.
2. Solunum yolları şişmiş ve iltihaplanmıştır.
3. Mukus hava yolunun bir kısmını tıkar veya bloke eder.
4. Hava keseleri arasındaki duvarlar yıkılır.

KOAH Çeşitleri ve Nedenleri

Solunum yollarında hasar ve nefes alma güçlükleriyle ilişkili iki ana KOAH türü vardır:

1. Kronik bronşit, solunum yollarının (bronş tüpleri) tahriş edici maddelere uzun süre maruz kaldıktan sonra tahriş olması, iltihaplanması ve daralmasıdır. Tahriş, mukus birikmesine neden olur ve bu hastalığa sahip birçok kişi, mukus (balgam) öksürür. Mukus ve daralmış hava yollarının birleşimi, kronik bronşiti olan kişiler için nefes almayı zorlaştırabilir.
2. Amfizem, solunum yollarının ucundaki küçük hava keselerinin (alveoller) zararlı tahriş edici maddelere tekrar tekrar maruz kalma nedeniyle hasar görmesidir. Hasar, hava keselerinin elastikiyetini ve şeklini kaybetmesine ve sarkmasına neden olur. Bu, akciğerlerin nefes alıp vermek için genişlemesini zorlaştırır.

Hem kronik bronşit hem de amfizem nefes almayı zorlaştırır ve nefes darlığına, sürekli öksürüğe, hırıltıya ve diğer semptomlara yol açabilir. KOAH’lı kişilerin çoğunda hem kronik bronşit hem de amfizem vardır.

Kronik Bronşit ile Amfizem Arasındaki Fark Nedir?

Kronik bronşit ve amfizemin birkaç farklılığı vardır:

• Bronşit solunum yollarını etkilerken, amfizem hava keselerini etkiler.
• Bronşit, akciğerlerde aşırı mukus oluşmasına neden olarak kronik öksürüğe yol açar.
• Bronşit geri dönüşümlüdür ve amfizem geri dönüşümlü değildir.

KOAH Kalıtsal mıdır?

KOAH çoğu zaman sigara dumanına, toza, işyerinde kimyasal maddelere maruz kalmaya veya hava kirliliğine uzun süre maruz kalma nedeniyle gelişir. Ancak az sayıda insanda KOAH gelişme riskini artıran kalıtsal bir genetik bozukluk vardır.

Alfa-1 antitripsin (AAT) eksikliği adı verilen genetik bir durum, KOAH riskinin artmasıyla ilişkilidir. AAT akciğerlerin korunmasına yardımcı olan bir proteindir. Karaciğerde üretilir. Karaciğeriniz yeterince AAT üretmezse akciğerleriniz sigara ve çevresel kirleticilerden kaynaklanan hasarlara karşı daha savunmasız hale gelir.

KOAH’lı kişilerin %5’e kadarının AAT eksikliğine sahip olduğu düşünülmektedir. AAT eksikliği en çok Kuzey Avrupa kökenli beyaz insanlarda görülür ancak herhangi bir ırk veya etnik kökene sahip insanlarda da bulunabilir. Her iki ebeveynden de mutasyona uğramış (değişmiş) bir AAT genini miras aldıysanız ortaya çıkar. Mutasyona uğramış bir geni yalnızca bir ebeveynden miras aldıysanız, bu durumun taşıyıcısısınız ancak muhtemelen eksikliğe sahip değilsiniz.

Kalıtsal AAT eksikliği, daha yüksek KOAH riskiyle ve hastalığın genç yaşta gelişme şansının artmasıyla bağlantılıdır. Ancak bu eksikliği olan herkeste KOAH gelişmeyecektir. Sigara içmeyerek, zararlı kimyasallara ve hava kirliliğine maruz kalmamak için önlem alarak riskinizi azaltabilirsiniz.

KOAH’lı bir ebeveyniniz varsa, AAT eksikliğinin kalıtsal olup olmadığını görmek için test yaptırmak üzere sağlık uzmanınızla görüşün. Kanınızdaki AAT seviyesini kontrol etmek için kan testi isteyebilirler. Düşük AAT seviyeleri sizde eksiklik olduğunu gösterebilir ve gen mutasyonunu bulmak için genetik test önerilebilir.

Kim KOAH’a Yakalanır?

Bazı kişilerin KOAH geliştirme olasılığı diğerlerinden daha yüksektir:

• Yaş: KOAH tanısı genellikle orta yaşlı (~40) ve daha yaşlı kişilerde konur.
• Cinsiyet: Doğumda kadın olarak atanan kişilerde KOAH oranları, doğumda erkek olarak atanan kişilere göre daha yüksektir. Doğumda kadın olarak atanan kişiler aynı zamanda erken başlangıçlı ve daha şiddetli KOAH riskiyle de daha fazla karşı karşıyadır.
• Aile öyküsü: Kalıtsal alfa-1 antitripsin eksikliği olan kişiler ve ailesinde KOAH öyküsü olan sigara içenler daha yüksek risk altındadır.

Risk Faktörleri

Risk faktörü, kişinin bir hastalığa yakalanma olasılığını artıran bir şeydir. KOAH risk faktörleri şunları içerir:

• Sigara içmek: Sigara içmek KOAH’ın önde gelen nedenidir. Aslında KOAH vakalarının %90’a yakını sigara içmekle bağlantılıdır. Kişi ne kadar çok sigara içerse ve ne kadar uzun süre sigara içerse hastalığın riski ve şiddeti artabilir. Sigara içmek, akciğerleri zayıflatabilen ve enfeksiyon riskini artırabilen, hava yollarını daraltabilen ve akciğerlerdeki hava keselerini tahrip edebilen zararlı toksinler oluşturur ve bunların tümü KOAH riskinin artmasına katkıda bulunur.
• Pasif içicilik: Pasif içicilik de hastalık riskini artırabilir, dolayısıyla düzenli olarak dumandaki toksinlere maruz kalan sigara içmeyenler bile risk altındadır. Nikotin, esrar (esrar) ve kenevir çiçeği içmek de kişinin KOAH geliştirme şansını artırabilir.
• Tahriş Edici Maddelere Mesleki Maruziyet: İşyerinde kimyasallara ve zararlı maddelerin dumanına maruz kalmak akciğerlere zarar verebilir ve KOAH riskinizi artırabilir. Tahıl ve un tozu, kömür madeni tozu, kaynak dumanı, silika, kadmiyum ve izosiyanatlara (otomobil boyalarında ve verniklerinde yaygın olarak bulunur) uzun süreli maruz kalmanın tümü KOAH ile ilişkilendirilmiştir. Genel olarak, toz, duman, buhar ve gazlara mesleki maruziyet %22 daha yüksek KOAH riski ile ilişkilidir.
• İç ve Dış Kirlilik: Hem iç hem de dış ortamdaki kirleticiler solunum yollarını tahriş edebilir ve akciğer sağlığına zarar verebilir. Duman (duman ve sis), bazıları akciğerlere ve solunum yollarına zarar verebilecek ve KOAH geliştirme şansınızı artırabilecek birçok parçacık içeren dış mekan hava kirliliğidir. Küf, evcil hayvan kepeği, toz akarları, asbest ve yanıcı kirleticiler (örn. yakacak odun dumanı, gaz veya kömür kullanan fırınlar) gibi iç mekan kirleticileri akciğer sağlığı üzerinde zararlı sonuçlar doğurabilir ve KOAH’ın gelişmesine yol açabilir.
• Astım: Çocukken ve/veya yetişkin olarak astım hastası olmak, daha yüksek KOAH riskiyle ilişkilidir. Araştırmalar astımı olan kişilerin astım hastası olmayanlara göre hastalığa yakalanma riskinin 12 kat daha fazla olduğunu gösteriyor. Çocukluk çağı astımının akciğer fonksiyonunu azalttığı, bunun yetişkinlikte de devam edebildiği ve KOAH riskini artırabildiği gösterilmiştir. Astımı olan herkeste KOAH gelişmeyecektir. Astımın doğru tedavisi ve sigara içmemek KOAH ve diğer akciğer sağlığı komplikasyonları riskini azaltabilir.